สแตนเลส (Stainless Steel) คืออะไร? คู่มือฉบับสมบูรณ์สำหรับผู้เริ่มต้น

สแตนเลสคืออะไร? ทำไมถึงไม่เป็นสนิม?

สแตนเลส คือโลหะผสม (Alloy) ที่มีเหล็กเป็นส่วนประกอบหลัก แต่สิ่งที่ทำให้มันพิเศษและแตกต่างจากเหล็กทั่วไปคือการเติม **โครเมียม (Chromium)** เข้าไปอย่างน้อย 10.5% ซึ่งโครเมียมจะสร้างฟิล์มบางๆ ที่มองไม่เห็นเรียกว่า "โครเมียมออกไซด์" (Chromium Oxide Film) ขึ้นมาเคลือบผิวเหล็กไว้ ฟิล์มนี้เองที่ทำหน้าที่เป็นเกราะป้องกันการกัดกร่อนหรือการเกิดสนิมได้อย่างน่าทึ่ง

สแตนเลสมีกี่ประเภท? 5 ประเภทหลักที่ควรรู้จัก

เราสามารถแบ่งสแตนเลสออกเป็น 5 กลุ่มหลักตามโครงสร้างภายใน ซึ่งแต่ละกลุ่มก็มีคุณสมบัติและการใช้งานที่แตกต่างกันไป:

1. กลุ่มออสเทนนิติก (Austenitic) - ซีรีส์ 200 และ 300

เป็นกลุ่มที่นิยมใช้มากที่สุด (กว่า 70% ของสแตนเลสในโลก) มีส่วนผสมของนิกเกิล ทำให้ **แม่เหล็กดูดไม่ติด** ทนทานการกัดกร่อนได้ดีเยี่ยม และขึ้นรูปง่าย

• เกรดยอดนิยม: 304, 304L, 316, 316L
• การใช้งาน: เครื่องครัว, ถังในอุตสาหกรรมอาหารและยา, อุปกรณ์การแพทย์, ราวบันได, งานสถาปัตยกรรม

2. กลุ่มเฟอร์ริติก (Ferritic) - ซีรีส์ 400

มีโครเมียมเป็นส่วนผสมหลักและมีคาร์บอนต่ำ ทำให้ **แม่เหล็กดูดติด** ทนการกัดกร่อนได้ดีในระดับหนึ่ง แต่มีความแข็งแรงไม่เท่ากลุ่มออสเทนนิติก

• เกรดยอดนิยม: 409, 430
• การใช้งาน: ท่อไอเสียรถยนต์, เครื่องใช้ไฟฟ้า, อ่างล้างจาน

3. กลุ่มมาร์เทนซิติก (Martensitic) - ซีรีส์ 400

มีคาร์บอนสูงกว่ากลุ่มเฟอร์ริติก ทำให้สามารถนำไปชุบแข็งเพื่อเพิ่มความแข็งแรงทนทานได้ แต่จะแลกมาด้วยความสามารถในการทนการกัดกร่อนที่ลดลง **แม่เหล็กดูดติด**

• เกรดยอดนิยม: 410, 420, 440C
• การใช้งาน: มีด, เครื่องมือผ่าตัด, กรรไกร, ชิ้นส่วนปั๊มและวาล์ว

4. กลุ่มดูเพล็กซ์ (Duplex)

เป็นสแตนเลสประสิทธิภาพสูงที่มีโครงสร้างผสมระหว่างออสเทนนิติกและเฟอร์ริติก ทำให้ได้คุณสมบัติเด่นของทั้งสองกลุ่มคือ **ทั้งแข็งแกร่งและทนการกัดกร่อนได้ดีเยี่ยม**

• เกรดยอดนิยม: 2205, 2507
• การใช้งาน: อุตสาหกรรมเคมี, น้ำมันและก๊าซ, โครงสร้างในพื้นที่ติดทะเล

5. กลุ่มเพิ่มความแข็งโดยการตกผลึก (Precipitation Hardening - PH)

เป็นกลุ่มที่แข็งแกร่งที่สุด สามารถเพิ่มความแข็งได้ด้วยกระบวนการทางความร้อน มักใช้ในงานที่ต้องการความแข็งแรงทนทานสูงเป็นพิเศษ

• เกรดยอดนิยม: 17-4PH (630)
• การใช้งาน: ชิ้นส่วนอากาศยาน, เพลาขับเรือ, อุปกรณ์ในอุตสาหกรรมนิวเคลียร์

รู้จักสแตนเลสเกรดที่ใช้บ่อย: 304 vs 316L ต่างกันอย่างไร?

ในบรรดาสแตนเลสทั้งหมด มีบางเกรดที่เราเจอบ่อยเป็นพิเศษ:

• เกรด 304/304L: "เกรดอเนกประสงค์" ทนสนิมดีเยี่ยม ราคาเข้าถึงง่าย เหมาะกับงานทั่วไป เช่น เครื่องครัว, ราวบันได, ถังเก็บน้ำ
• เกรด 316/316L: "เกรดทนสารเคมี" มีการเพิ่มโมลิบดีนัมเข้าไป ทำให้ทนการกัดกร่อนจากคลอไรด์ (เช่น น้ำเค็ม, สารเคมี) ได้ดีกว่า 304 มาก เหมาะกับงานในห้องแล็บ, อุตสาหกรรมเคมี, และพื้นที่ติดทะเล
• เกรด 430: "เกรดสำหรับงานตกแต่ง" แม่เหล็กดูดติด ทนสนิมได้ดีในสภาพแวดล้อมทั่วไป ราคาถูกกว่ากลุ่ม 300 นิยมใช้ทำขอบตู้เย็น, อุปกรณ์ในบ้าน

วิธีดูแลรักษาสแตนเลสให้เงางามเหมือนใหม่

แม้จะขึ้นชื่อว่า "ไร้สนิม" แต่สแตนเลสก็ต้องการการดูแลรักษาที่ถูกต้องเพื่อให้คงความสวยงามและใช้งานได้ยาวนาน:

• การทำความสะอาดทั่วไป: ใช้ผ้านุ่มชุบน้ำสบู่อุ่นๆ เช็ด แล้วล้างออกด้วยน้ำสะอาด จากนั้นเช็ดให้แห้งสนิทเพื่อป้องกันคราบน้ำ
• สิ่งที่ควรหลีกเลี่ยง: ห้ามใช้ฝอยเหล็กขัด, น้ำยาที่มีส่วนผสมของคลอไรด์ (น้ำยาล้างห้องน้ำ), หรือกรดรุนแรง เพราะจะไปทำลายฟิล์มป้องกันสนิม